Leerlingen motiveren

Het verschil tussen gamification en spelvormen.

Tot een jaar of vijf geleden kwamen we in het onderwijs het begrip gamification regelmatig tegen. Dat was de redenering dat als we elementen van games in lessen zouden inzetten, leerlingen meer gemotiveerd zijn. En dat is ook zo maar niet op de manier die ikzelf het meest doeltreffend vind. Zelf ben ik meer van het inzetten van spelvormen. In mijn lessen maatschappijwetenschappen is daar ruimte voor. Niet elke les, gewoon een enkele keer per periode. Bij maatschappijleer zijn er simpelweg te weinig lessen maar ik heb inmiddels wel een lijst met nuttig spelvormen voor u om te downloaden.

In deze blog wil ik kort het verschil schetsen tussen het inzetten van spelvormen en het gebruik van gamification. Niet alleen doe ik dat om spraakverwarring te voorkomen maar ook om het nuttige van beide op de juiste plekken in het onderwijs in te kunnen zetten. Ik eindig met twee concrete voorbeelden om in de les te gebruiken.

 

Korte samenvatting

De hele korte versie: gamification is geschikt om de extrinsieke motivatie van leerlingen te vergroten en is daarom vooral geschikt bij het maken van oefeningen en quizjes; spelvormen verhogen de intrinsieke motivatie tijdens de lessen. Voor uw gemak heb ik de toelichting in een tabel gezet.

 

Gamification

Gamification is het inzetten van de beloningssystemen van spelelementen om de extrinsieke motivatie van leerlingen aan te boren. Een voorbeeld van gamification is het inzetten van een digitale methode zoals ik deze vaker zie bij verschillende uitgeverijen. Een leerling moet een serie vragen beantwoorden en bij een goed antwoord wordt een score verkregen of een groen vinkje behaald.

Het is een heel simpel beloningssysteem gericht op kennis en toepassing van theorie en concrete leerdoelen. Het zou helpen als leerlingen ook grotere beloningen zouden krijgen dan alleen dat groene vinkje, bijvoorbeeld een badge, sterren, XP (experience points), extra mogelijkheden om je avatar (spelpoppetje) te verfraaien, et cetera. Kortom: met meer spiegeltjes en kraaltjes wordt het beloningssysteem versterkt. Denk overigens ook aan SO-cijfers voor afgeronde taken.

 

Spelvormen

Bij het inzetten van spelvormen in lessen is het doel de intrinsieke motivatie van leerlingen aan te boren. Daarbij moet u denken aan een werkvorm die is afgeleid van een spel. Dat kan een simpele ’30 seconds’ zijn maar het kan ook gaan om een puzzel, rollenspel, een mystery game (detective spel) of simulatiespel.

De leerlingen leren veel meer onbewust dan bij gamification. Het is alsof ze net als een kind gewoon spelenderwijs denken en handelen en ondertussen leerdoelen behalen. Het beste werkt een combinatie van samenwerking (coöperatie) met een wedstrijdelement (competitie) en wat vrijheid (autonomie). Dat betekent ook dat een spelvorm inzetten minder structuur en vaak meer interactie met zich mee zal brengen dan het inzetten van gamification.

Advies

Daarom is mijn advies om spelvormen vooral in te zetten als u leerlingen iets wilt laten ervaren of verwerken. Zo kan sociale ongelijkheid en discriminatie worden ervaren door bij een simpel spel de leerlingen ongelijke kansen te geven. Dat zal tot frustratie leiden bij sommigen en dat is dan precies het leerdoel. We zouden dit kunnen uitbreiden tot een spel over sociale mobiliteit en positietoewijzing en positieverwerving.

Gamification kan het beste ingezet worden bij het belonen van leerlingen met individuele leerdoelen. Denk aan een toetstrainer die vaak het belangrijkste onderdeel van een digitale methode is. Of aan een scorelijst waarmee u inzet en resultaten van leerlingen bijhoudt en dan de leerlingen beloont met een lesuur zelfstudie nadat ze hun taken goed hebben volbracht. Werkt uitstekend op vrijdagen na het vijfde lesuur. 😉

 

Nadelen gamification

Het grootste nadeel van gamification is dat leerlingen er niet in willen stinken. Leerlingen zijn allemaal gamification elementen gewend bij games en bij social media. Ook daar worden ‘streaks’ beloond of is het aantal likes bij een foto of filmpje een beloning. Bij leerlingen die dezelfde game spelen is een ‘hiscore’ (topscore) belangrijk. En hoe hoog hun level is in vergelijking met vrienden. ‘Met zoveel XP zit ik op level X en krijg ik item Y!’

Kortom: de gamification die we als school aanbieden is niet zo cool of leuk als wat er in hun ‘echte’ wereld te beleven valt. En we zullen altijd minstens 1 stap achterlopen op die wereld. Ga u dus niet in al te veel bochten wringen en houdt gamification supersimpel. Beloon in elk geval de leerlingen meer dan met een SO-cijfer. Beloon ze nooit met extra ‘verdiepend’ werk. Dat voelt als een straf. Geef ze iets leuks, zoals tijd voor zichzelf en voor bijkletsen, (lekker) eten, een compliment, een klein (gezamenlijk) cadeautje zoals een leuke film kijken als iedereen een taak af heeft.

 

Nadelen spelvormen

Er zijn gelukkig geen nadelen bij spelvormen. Nee, grapje, deze blog is al te lang dus ik wilde even uw aandacht activeren. Ik ben zelf een veel groter voorstander van spelvormen dan van gamification doordat het leren leuker maakt. Er zijn echter drie nadelen: twee klein en één groot. De eerste is dat bij het gebruik van spelvormen de orde in de klas even zoek is. Het is gewoon wat chaotischer dan bij klassikale instructie. Maar dat komt door de interactie. Leerlingen zijn eigenlijk veel actiever bezig met een activerende werkvorm zoals een spelvorm. Niet erg, laat het gewoon gebeuren.

Het tweede nadeeltje is dat nogal wat leerlingen leren als saai werken beschouwen. Dus dan kom ik aan met een spelvorm en dan roepen sommigen dat dit dus geen les is. De extrinsieke motivatie daalt en er is – vaak maar even – een drempel om de intrinsieke motivatie aan te boren. Dat lukt vaak beter als ik zeg dat ik dit spel speciaal voor hen, mijn leerlingen, heb ontwikkeld. Wat ook altijd waar is.

Maar dat is meteen het grootste nadeel: spelvormen zelf ontwikkelen kost tijd, veel tijd. Vooral omdat een spelvorm na de eerste keer spelen allerlei kinderziektes laat zien. En om het een jaar later te gebruiken moet je eigenlijk meteen de eigen spelvorm aanpassen. Feedback van leerlingen is de pijnlijke sleutel.

 

Tips?

Wilt u meer weten over spelvormen dan kunt u bij mij terecht. Vooral als het gaat om maatschappijwetenschappen of bij andere ‘mensvakken’ (GS, maatschappijleer, MASK, M&M, economie, levensbeschouwing, filo, et cetera).

Wilt u meer weten over gamification, koop dan het boek van Sem van Geffen. Als beginner zal het u duizelen maar het geeft een goed overzicht van heel veel nuttige hulpmiddelen en checklists.

En wilt u graag dat ik een handboek schrijf? Ik ook! U kunt mij t.z.t. financieel ondersteunen via een crowd funding actie. Voor nu: volg me of neem contact op om samen te werken.

 

  Gamification Spelvormen tijdens de les
Wat is het? Spelelementen inzetten om leerlingen te laten streven naar ‘doorgaan’ (vooruitgang). Spelvormen inzetten om de lesstof te ondersteunen
Doel Extrinsieke motivatie aanboren Intrinsieke motivatie aanboren
D.m.v. Leerdoelen behalen d.m.v. belonen Leerdoelen behalen d.m.v. competitieve en coöperatieve spelen
Hoe? Kennis en theorie toetsen of taken afronden Kennis, theorie en inzicht opdoen door ervaring
Bewust of onbewust? Bewust leren zoals een rijtje begrippen uit het hoofd leren Onbewust leren zoals leren fietsen of omgangsvormen en houding
Mechanisch of organisch? Mechanisch: het gedrag van leerlingen wordt bepaald door het beloningssysteem, veel structuur, weinig interactie Organisch: leerlingen bepalen deels zelf en samen hun gedrag, weinig structuur, veel interactie
Lijkt op Carrière en werken puur voor het geld; bonussen voor winst maken Sociaal spelen zoals een kind; een sportwedstrijd tussen twee teams
Advies Leerlingen individueel leerdoelen laten toetsen bijv. via een digitale methode of ELO, belonen bij behalen leerdoelen Leerlingen in groepen tijdens de spelvormen laten spelen
Voorbeeld: concreet lesmateriaal bij Seneca Burgerschap Op de Toetsenbank van Seneca staat een lessenserie van Maarten van Heijningen om een weekindeling te maken. Op de Toetsenbank van Seneca staat een voorbeeld van een kwartetspel, het zelf maken van een kwartet en van het VN-simulatiespel. Bij de eerste editie MAW staat ook een kaartspel over machtsverhoudingen.
Lesmateriaal bij andere sites Drillster, Quizlets, Kahoots, uw eigen ELO gebruiken Op ProDemos staan twee rollenspellen over de werking van de EU. Op MCveldman.nl vindt u o.a. mystery games.